Bunların arasında fren pedalı, fren diskleri, kampanalar ve balatalar en bilinenleridir. Fren sisteminin sağlıklı bir şekilde işlevini yerine getirmesi balatalarla doğrudan ilişkilidir. Peki, “Balata nedir?”, “Balata ne işe yarar? veya “Balata bitince ne olur?”. Tüm bu soruların yanıtını tam olarak anlayabilmeniz için önce fren balatasının anlamını öğrenelim.
Fren balatası, tekerlekli taşıtlarda yaygın olarak kullanılan bir disk fren bilişimi olarak tanımlanır. Fren balataları sürtünmeyle tekerleğin dönme kuvvetiyle oluşturduğu kinetik enerjiyi termal enerjiye dönüştürür. Fren kaliperleri ile fren diskleri arasında yer alan ve çoğu zaman gözle de görülebilen balatanın işlevi, fren pedalına basıldığı anda kampanalara ve diske sürtünerek dönmesini engellemektir. Bunun sonucunda araç yavaşlayarak kontrollü şekilde durmuş olur. Balata, genelde gri veya metalik tonlarda kampanaya bağlı olarak ortalama bir avuç büyüklüğünde olmasıyla ayırt edilebilir. Her bir tekerlekte bir de balata bulunur. Gelin balata ne demek, daha yakından inceleyelim.
Kullanım Şekli Balatanın Ömrünü Belirleyebilir
Balatalar, sürtünme kuvvetine maruz kaldıkları için genellikle yüksek sürtünme katsayısına sahip amyant ve reçine bileşimli bir malzemeden üretilir. Çok sıcak veya çok soğuk hava koşullarına dayanıklıdır. Piyasada genellikle yumuşak veya sert olmak üzere iki çeşit balata bulunur. Yumuşak balatalar, sürücüye daha iyi bir frenleme imkânı sunar ancak çabuk tükenir. Sert balatalar ise uzun ömürlü olmalarıyla tercih edilebilir ancak fren kaliteleri yumuşak balatalara kıyasla daha aşağıdadır. Bu noktadan hareketle balataların zaman içerisinde tükenecek şekilde çalıştığı ve tükendiği anda değiştirilmesi gerektiği bir gerçektir. Bataryanın hızlı veya yavaş tükenmesinde aracın kullanım sıklığı, sürücünün sürüş tarzı ve yol koşulları etkilidir. Örneğin, çok fazla ani frenleme yapmak balatanın ömrünü kısaltırken kontrollü şekilde yavaşlayarak durmak balata ömrünü uzatır.
Balata Spreyi Ne İşe Yarar?
Balatalar, fiziki olarak aracın zeminle temas eden bölümleri olan tekerleğin iç kısmında yer alır. Bu sebeple gerek toz gerek çamur gerekse diğer yabancı maddelere maruz kalmaya oldukça açıktır. Hal böyleyken zaman içerisinde balataların iç kısmı yabancı maddelerle dolar ve balatanın işlevini tam olarak sağlayamamasına neden olur. Örneğin; balataların yeni olmasına rağmen frenlemede sıkıntılar yaşayan sürücülerin en sık maruz kaldığı durum balataların arasında giren yabancı maddelerdir. Fakat günümüzde bu sorunun çözümü oldukça basittir. Bu iş için özel olarak üretilmiş balata temizleme veya balata temizleyici spreyler bulunur. Balata spreyi, balataların arasındaki yabancı maddeleri temizleyerek “Balata spreyi ne işe yarar?” sorusunun da yanıtını verir. Böylece balatalar işlevlerini yeniden kazanır.
Balata Bitmesi Nasıl Anlaşılır?
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi balataların yapıları gereği belirli bir ömürleri vardır. Bu ömürleri sona erdiği takdirde değiştirilmezse sürücüler çeşitli sorunlarla karşılaşabilir. Peki, “Balata bittiği nasıl anlaşılır?” Bir balatanın ömrünün sona erdiğini gösteren ilk işaret aracın gösterge panelindeki “balata uyarı lambası” olarak kabul edilir. Bu işaret, turuncu renkli bir dairenin sağ ve solunda yer alan oval çizgilerle tarif edilebilir. Diğer yandan balata sıyırması olarak bilinen debriyajın kavramaması problemi de genellikle balataların bittiğini gösterir. Kavrama yani debriyajın kaçırmasının en büyük sebebi balatanın bitmesi veya balatada gereğinden fazla yağ bulunmasıdır.
Bununla birlikte, sürücülerin burnuna gelen kokunun sebebi de balata olabilir. Balata kokusu, ağır, metalik bir kokudur. “Balata kokusu neden gelir?” veya “Balata neden kokar?” sorularının yanıtları da yine çok yüksek ihtimalle balatalarının ömürlerini tamamladığı şeklinde açıklanır. Bitmeye başlayan, yani incelen balata, kaliper ve disklerin sürtünmesine neden olarak kötü kokuların ortaya çıkmasını sağlar. Böyle durumlarda mutlaka aracın balatalarının kontrol edilmesi gerekir. Balataların bitmesi bazı durumlarda sürücülere ses olarak da yansır. Biten balatalardan ıslık şeklinde bir ses de duyulur. Ancak, frenden gelen sesin tek yanıtı balataların bitmesi olmayabilir. Frenden gelen diğer sesleri ayırt edebilmek için Frenden Gelen Sesin Sebepleri ve Çözümleri içeriğine göz atabilirsiniz
Balatanın yapısı, çalışma anlayışı ve arıza belirtilerini açıkladıktan sonra sıra “Balata biterse ne olur?” veya “Balata bitince ne olur?” sorularının yanıtlarını aramaya geldi. Balataların bitmesi frenleme performansının düşmesi bunun sonucunda kaza risklerinin artması anlamına gelir. Balatası bitmiş bir araç balatası yeni bir araca göre daha uzun mesafede durur. Ayrıca, ani frenlemelerde daha kötü bir performans anlamına gelir. Bu nedenle ömürlerini tamamlamış yani yukarıda bahsettiğimiz uyarıları veren balataların bir an evvel vakit kaybetmeden değiştirilmesi şarttır.
Balata değişimi, sürücüler tarafından yapılmayan özel veya yetkili servislerde yapılması gereken bir işlemdir. Genellikle aracın periyodik bakımları esnasında balatalar da değiştirilir. Bazı arıza durumlarında balatayla birlikte balatayı volana bastıran baskı diski de set halinde değiştirilebilir. Balata değişimi çok uzun süren bir işlem değildir. “Balata değişimi ne kadar sürer?” sorusunun yanıtı genellikle 3-4 saat içerisinde değiştirildiği yönündedir.
Daha önce de bahsettiğimiz gibi balata değişimi sonrasında balataların uzun veya kısa ömürlü olması çoğunlukla sizin elinizde. Bu nedenle aracın vites değişimlerini uygun devir saatlerinde yapmak, sık ve ani frenlemeye neden olabilecek sürüşlerden kaçınmak, kontrollü yavaşlamalar yaparak durmak balatanın ömrünü uzatabilir. Balatalar çoğunlukla araçlarda gözle görülecek şekilde yer aldıkları için arada sırada balataların durumunu kontrol etmek de yine sürüş güvenliği açısından faydalıdır.
